براساس آمار بانک جهانی(WB) در سال ۲۰۲۲ تولید ناخالص داخلی پاکستان به ارزش اسمی ۳۷۵ میلیارد دلار بوده که رشد شش و یک دهم درصدی را نسبت به سال ۲۰۲۱ داشته در حالی که تولید ناخالص داخلی ایران در آن سال ۳۴۷ میلیارد دلار بوده که رشد چهار درصدی درصدی نسبت به سال ۲۰۲۱ داشته است. البته تولید ناخالص ایران بر اساس قدرت خرید و سرانه درآمد مردم ایران از پاکستان بالاتر است و به دلیل بی‌ثباتی و جنگ و ترور، مردم این کشور بسیار فقیرند و اغلب دچار فقر مطلق.

پاکستان بر اساس برآورد سال ۲۰۲۲ با بیش از ۲۴۲ میلیون نفر جمعیت، پنجمین کشور پرجمعیت دنیا و با مساحتی بیش از ۸۸۱ هزار کیلومتر مربع، سی‌وچهارمین کشور بزرگ جهان است. این همسایه شرقی، پتانسیل زیادی برای تجارت و روابط دوجانبه با ایران دارد. 

این کشور موقعیت مناسبی برای سرمایه‌گذاری داشته و سبب شده تجار ایرانی صادرات به پاکستان را افزایش بدهند. با این‌حال درآمد رسمی این کشور ابتدا از راه صادرات کشاورزی و سپس دستمزد پاکستانی‌های خارج از کشور است که برای خانواده‌هایشان می‌فرستند. اقتصاد مبتنی بر کشاورزی، مهم‌ترین دلیل اقتصادی فقر مردم این کشور است اما دلیل اصلی دخالت‌های انگلیس در دولت و آمریکا در ارتش پاکستان است.

با توجه به اهمیت تجارت خارجی با پاکستان، در این گزارش به بررسی وضعیت تجارت خارجی بین دو کشور در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ در پرداخته می‌شود.

وضعیت کلی تجارت خارجی ایران و پاکستان

در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ واردات ایران از پاکستان از نظر ارزش روند صعودی داشته، به‌گونه‌ای که از ۳۴۱ میلیون دلار در سال ۱۳۹۷ به یک میلیارد دلار در پایان سال ۱۴۰۱ رسیده است. این سهم در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ تقریباً ثابت و برابر یک درصد بوده است. بیشترین سهم با یک و هفت دهم درصد برای سال ۱۴۰۱ و کمترین سهم با نیم درصد برای سال ۱۳۹۹ بوده است. انتظار داریم در پایان سال ۱۴۰۲ میزان واردات از پاکستان برابر ۶۳۲ میلیون دلار شود که سهمی نزدیک به یک درصدی از کل واردات ایران را داشته باشد.

همچنین در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱، صادرات ایران به پاکستان از نظر ارزش روند صعودی داشته، به‌گونه‌ای که از یک میلیارد و 200 میلیون دلار در سال ۱۳۹۷ به یک میلیارد و 500 میلیون دلار در پایان سال ۱۴۰۱ رسیده است. سهم صادرات ایران به پاکستان در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱روند ثابتی داشته که بیشترین سهم با سه درصد برای سال ۱۳۹۸ و کمترین سهم با دو و شش دهم درصد برای سال ۱۴۰۰ بوده است. انتظار داریم در پایان سال ۱۴۰۲ میزان صادرات به پاکستان به دو میلیارد دلار برسد که سهمی نزدیک به چهار و یک دهم درصدی از کل صادرات ایران را داشته باشد.

در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ تراز همواره مثبت بوده به این معنا که صادرات ایران به پاکستان بیش از واردات از این کشور بوده است. با این حال انتظار داریم در پایان سال ۱۴۰۲ میزان تراز تجاری به یک میلیارد و 300 میلیون دلار برسد که بیشترین مقدار در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ خواهد بود.

در واقع همزمان با روی کار آمدن دولت سیزدهم و پیگیری سیاست توجه به کشورهای همسایه و منطقه برای خنثی‌سازی تحریم‌ها، روابط تجاری بین ایران و پاکستان به نفع ایران از لحاظ بهبود تراز تجاری گسترش یافته است. در واقع انتظار می‌رود این روند در سال‌های آینده نیز گسترش یابد.

جزئیات تجارت خارجی ایران با پاکستان

در ۱۰ ماهه امسال ۲۲۱ هزار تن برنج کامل سفید شده به ارزش ۲۷۹ میلیون دلار از پاکستان وارد شده به‌گونه‌ای که سهم ۵۳ درصدی در واردات از پاکستان را به خود اختصاص داده است. دومین کالای وارداتی از پاکستان موز با وزن ۱۰۳ تن با ارزش ۶۲ میلیون دلار بوده که سهم ۱۲ درصدی در کل واردات از پاکستان را داشته است.

در مدت یادشده کالاهای وارداتی با ارزش بالای ۳۹ میلیون دلار شامل ۲۲ هزار تن حیوانات از نوع گاو به جز مولد نژاد خالص به ارزش ۵۸ میلیون دلار و برنج نیمه سفید شده با وزن ۳۴ هزار تن به ارزش ۳۹ میلیون دلار بوده است.

در ۱۰ ماهه امسال ۶۰۱ هزار تن سایر گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده غیر مذکور در ظروف هزار سانتی‌متر مکعب و بیشتر با ارزش ۲۵۴ میلیون دلار به پاکستان صادر شده به‌طوری که سهم ۱۵ درصدی در کل صادرات ایران به پاکستان داشته است. دومین کالای صادراتی ایران به پاکستان «قیرنفت» به میزان ۳۷۲ هزار تن با ارزش ۱۳۵ میلیون دلار بوده که سهم هشت درصدی در صادرات ایران به پاکستان داشته است.

در مدت یادشده همچنین کالاهای صادراتی با ارزش بالا شامل گاز طبیعی مایع شده در ظروف هزار سانتی‌متر مکعب و بیشتر به میزان ۲۲۸ هزار تن با ارزش ۹۶ میلیون دلار، شیر خشک صنعتی از گاو که میزان مواد چرب آن بیشتر از پنج و یک دهم درصد وزنی نباشد به میزان ۳۵ هزار تن به میزان ۹۲ میلیون دلار بوده است.

ضرورت کمک همسایگان به پاکستان

پاکستان اولین کشوری بود که جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت شناخت. فرهنگ و ریشه‌های مشترک و علاقه وافر ملت پاکستان به ایران، سرمایه‌ای بزرگ برای کشورمان است که همواره مورد غفلت برخی مسئولان دولتی قرار گرفته است. 

پاکستان به دلیل مداخلات انگلیس و آمریکا و برخی کشورهای عربی از بدو تاسیس در 1947 اسیر بی‌ثباتی سیاسی، هرج و مرج و جنگ و ترور است و ضرورت دارد که برای رهایی این کشور از این وضعیت با کمک همسایگان، اقداماتی صورت بگیرد. ایران می‌تواند به تأمین امنیت انرژی این کشور کمک کند و پاکستان به تامین مواد غذایی غیراساسی اما پرمصرف ایران. 

با این ‌حال، مراودات اقتصادی و تجاری ایران و پاکستان بسیار کم است به‌گونه‌ای که در ۱۰ ماهه امسال سه میلیون و 600 هزار تن کالا به ارزش یک میلیون و 700 هزار دلار به پاکستان صادر و ۴۴۶ هزار تن کالا به ارزش ۵۲۷ میلیون دلار از آن کشور وارد شده است.